Beetgumermolen is een wegdorp gelegen aan de Middelzeedijk en achter een dwarsdijk door de voormalige Middelzee, de Langestraat-Skrédyk. Deze is rond 1300 aangelegd om het achterland te beschermen tegen te hoog water.
Dus een dorp op de grens van twee landschapstypes: het oude kwelderlandschap met een kleinschalige mozaďekverkaveling en het open en strakke polderlandschap van de voormalige Middelzee.
In de 16e eeuw is tussen Beetgum en Beetgumermolen de state Groot Terhorne gebouwd. De verschillende bewoners van deze state hebben veel invloed gehad op de ontwikkeling van het omringende gebied. Zij hebben onder andere een korenmolen laten bouwen waar de naam van Beetgumermolen aan ontleend is. De molen is in 1862 door brand verwoest en niet weer opgebouwd. Ook de state is verdwenen.
De begrenzing en enkele onderdelen van de tuin zijn nog zichtbaar in het landschap. Op de Middelzeedijk tussen Beetgum en
Beetgumermolen zijn rond 1850 (zie foto) drie rijen iepen geplant die nu een monumentale laan vormen.
In de directe omgeving van Beetgumermolen hebben meerdere states gestaan, die helaas de tijd niet hebben overleeft. Bekende
namen in dit kader zijn, naast Groot Terhorne, nog Aysmastate en Bumastate. Klik hier voor meer info over deze states.
De bewoners van Beetgumermolen waren voorheen op de landbouw georiënteerd. Gemengde bedrijven en gardeniers met hun grove groenten en vroege aardappelen, kleinschalige en rbeidsintensieve bedrijven. Er was ook een veiling en een landbouwschool. Door de ontwikkelingen in de landbouw - mechanisatie, specialisatie en schaalvergroting - zijn de gemengde bedrijven en de gardeniers verdwenen. De veiling en de landbouwschool ondergingen hetzelfde lot. De huidige bewoners vinden voor een deel nog hun werk in de landbouw en aanverwante bedrijven. Het merendeel echter gaat naar Leeuwarden en andere grote plaatsen voor hun werk in o.a. industrie, dienstverlenende bedrijven en het onderwijs.
De belangrijkste ontsluitingsweg was de J.H. van Aismawei, een gedeelte van de Middelzeedijk, waaraan de meeste bebouwing was geconcentreerd. Het was de doorgaande weg van Leeuwarden via Berlikum richting Minnertsga en Sexbierum. Door de aangelegde Westergoawei (S10) is de functie van de Van Aismawei als doorgaande weg vervallen. Daarnaast zijn er verbindingswegen naar verschillende dorpen: ‘de Ingelumerdyk naar Engelum, de Menamerdyk naar Menaldum, en de Langestraat richting Stiens’. Langs deze wegen is langzamerhand ook bebouwing gekomen. Door de oorspronkelijke dijkbebouwing en latere bebouwing langs verbindingswegen heeft Beetgumermolen geen kern waar omheen is gebouwd.
Bestemmingsplannen van ná de jaren 50 hebben ervoor gezorgd dat er ook tussen de verschillende wegen werd gebouwd. Daardoor is het dorp wel wat compacter geworden, maar nog steeds zonder een echte kern. Beetgumermolen was lange tijd geen zelfstandig dorp maar een buurtschap van Beetgum. In 1963 is het zelfstandig geworden en telt thans ca. 950 inwoners.
Op de Cultuurhistorische atlas van Friesland treft u een schat aan historische informatie over provincie Friesland. Raadplegen van deze gegevens leert u veel over de specifieke waarden van Beetgumermolen: 'aardkunde, archeologie, historische geografie, en bouwhistorie'.
Ook informatieve werken over Beetgumermolen en Beetgum zijn onderstaande twee boeken. Hierin vindt u naast de nodige informatie ook veel foto's. Vele objecten op die foto's zijn op één of andere manier nog terug te vinden.
- Bitgum, Skiednis van Bitgum en Bitgummole, van Taco Kingma 1988
- In Slach Om troch ald Bitgum en Bitgummole, van Taco Kingma 1988-1991
En zoekt u nog meer foto's uit de oude doos uit de regio Beetgumermolen, klik dan op AldFaersErf Bitgum.